Περιεχόμενα
Πρόλογοι
Βιογραφικά Επιμελητριών
Συγγραφείς – Συντελεστές
ΜΕΡΟΣ Ι : Εισαγωγικά ζητήματα και βασικές γνώσεις
1. Πρώιμη Ιστορική Διαδρομή και Εννοιολογική Οριοθέτηση: Από τον «Παιδικό Αυτισμό» στη «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος»
Εισαγωγικά στοιχεία
Πριν τη δεκαετία του 1940: Πρώιμες περιγραφές παιδιών με χαρακτηριστικά συμβατά με τη Δ.Α.Φ.
Εισαγωγικά στοιχεία
Η δικαστική διαμάχη του Hugh Blair
Τα «άγρια παιδιά»
Το Σύνδρομο Heller
Οι δεκαετίες 1920-1930
Η έναρξη της ιστορίας του αυτισμού: Η Ssucharewa
και οι «σχιζοειδείς ψυχοπαθείς»
Οι δεκαετίες 1940-1950
Ο Leo Kanner και η εισαγωγή του όρου «αυτισμός»
Οι «αυτιστικοί ψυχοπαθείς» του Hans Asperger
Οι δεκαετίες 1960-1980
Η εργασία του Rutter
Ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις στη μελέτη του αυτισμού:
Η υπόθεση των «μητέρων – ψυγείων»
Βιολογικές προσεγγίσεις στη μελέτη του αυτισμού
Σύνδρομο Rett
Το φάσμα του αυτισμού: Η συμβολή της Lorna Wing
Οι μεταβαλλόμενες διαγνωστικές κατηγορίες και ορισμοί του DSM
Η δεκαετία του 1990 και το εμβόλιο ιλαράς–ερυθράς–παρωτίτιδας
Επίλογος
Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, ένα ζήτημα δημόσιας υγείας:
Στοιχεία επιδημιολογίας
Εισαγωγικά στοιχεία
Υπεύθυνοι φορείς παρακολούθησης Δ.Α.Φ.
Επιπολασμός Δ.Α.Φ.
Παγκόσμιος επιπολασμός
Ευρώπη
Βόρειες χώρες
Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βορείου Ιρλανδίας
Άλλες Ευρωπαϊκές χώρες
Αμερική
Ασία
Αφρική
Αυστραλία
Η επιδημία του αυτισμού και βασικά μεθοδολογικά
ζητήματα των εκτιμήσεων επιπολασμού
Αλλαγές στα διαγνωστικά συστήματα: Αλλαγή ορισμού
Παράγοντες που συνδέονται με τη Δ.Α.Φ.
Βαθμός συγγένειας
Βιολογικό φύλο
Φυλή/εθνικότητα
Κοινωνικοοικονομικοί/κοινωνικοδημογραφικοί παράγοντες
Στρεσογόνοι παράγοντες και μετανάστευση
Ηλικία διάγνωσης
Συμπεράσματα
Οι αιτίες στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος:
Μια γνώση υπό κατασκευή
Εισαγωγή
Γενετικοί παράγοντες
Προγεννητικοί παράγοντες
Ηλικίες γονέων
Ψυχική και σωματική υγεία της μητέρας
Περιγεννητικοί παράγοντες
Κατανάλωση φαρμάκων από τη μητέρα
Έκθεση της μητέρας σε περιβαλλοντικούς παράγοντες
Λοιμώξεις κατά την κύηση
Επιπλοκές κατά τον τοκετό
Παράγοντες μετά τη γέννηση
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Οικογενειακοί παράγοντες
Οικογενειακό ιατρικό ιστορικό
Σύνοψη
Νευροβιολογική θεώρηση της Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος
Εισαγωγή
Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση Δ.Α.Φ.
Γενετική της Δ.Α.Φ.
Μελέτες συσχέτισης σε επίπεδο γονιδιώματος (GWAS)
Αλληλουχία Whole-Exome (WES)
Μεθοδολογία μελέτης της γενετικής της Δ.Α.Φ.
Γενετικά σύνδρομα που εμφανίζουν θετική συσχέτιση με Δ.Α.Φ.
Νέοι βιοδείκτες για τη Δ.Α.Φ.
Συμπεράσματα
Διαγνωστικά ζητήματα στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος:
Κλινική εικόνα, σύγχρονα διαγνωστικά εργαλεία,
προσυμπτωματικός έλεγχος
Διαγνωστικά εγχειρίδια–συστήματα για τη διάγνωση των
ψυχικών διαταραχών
Διαγνωστική προσέγγιση της Δ.Α.Φ.
Βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία
Προσχολική ηλικία (2-5 ετών)
Σχολική ηλικία (6-18 ετών)
Ενήλικοι
Εργαλεία Προσυμπτωματικού Ελέγχου Διαταραχής Αυτιστικού
Φάσματος στην πρώτη παιδική ηλικία
Γενικός αναπτυξιακός έλεγχος
Προσυμπτωματικός έλεγχος πρώτου επιπέδου
Προσυμπτωματικός έλεγχος δεύτερου επιπέδου
Επίμετρο
Συννοσηρότητες στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος:
Περιγραφή κλινικής εικόνας και συμπτωματολογίας
Ορισμός της συννοσηρότητας
Νοητική αδυναμία
Επιληψία
Παθολογικά σημεία στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ)
Διαταραχές ύπνου
Διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος
Ανοσολογικές διαταραχές
Διαταραχές των αισθήσεων
Διαταραχές του μεταβολισμού
Ορμονικές διαταραχές
Επίλογος
Συννοσηρότητες στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος:
Ψυχικές Διαταραχές και Διαταραχές της Συμπεριφοράς
Εισαγωγικά στοιχεία
Συννοσηρότητες: Ιστορικά ζητήματα
Αιτιολογικές διαδρομές
Διαγνωστικά εργαλεία για τις ψυχικές συννοσηρότητες
Ψυχικές Διαταραχές
Γενική Ψυχιατρική Συννοσηρότητα
Αγχώδεις διαταραχές, ιδεοψυχαναγκαστικές και συνδεόμενες διαταραχές
Διαταραχές διάθεσης
Αυτοκτονικότητα και αυτοκτονικός ιδεασμός
Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
Φάσμα Σχιζοφρένειας και Άλλες Ψυχωτικές Διαταραχές
Διαταραχές διατροφής
Δυσφορία γένους
Διαταραχές προσωπικότητας
Άλλες ψυχικές διαταραχές
Διαταραχές της συμπεριφοράς
Διασπαστικές διαταραχές, διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων
και της διαγωγής
Συννοσηρότητες ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο
Παιδιά και έφηβοι
Ενήλικοι
Συμπεράσματα
ΜΕΡΟΣ ΙΙ: Ζητήματα αγωγής και εκπαίδευσης
Συμπεριληπτική εκπαίδευση: Εισαγωγικά στοιχεία, εννοιολογικές
διασαφηνίσεις και βασικές προκλήσεις
Εισαγωγικά στοιχεία
Η συμπερίληψη ανά τον κόσμο και στην Ελλάδα
Εννοιολογικές διασαφηνίσεις
Βασικές προκλήσεις στην υλοποίηση της συμπερίληψης
Συμπεράσματα
Παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπερίληψη: Οι στάσεις των
εκπαιδευτικών
Παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπερίληψη παιδιών με Δ.Α.Φ.
Στάσεις εκπαιδευτικών απέναντι στη συμπερίληψη παιδιών με Δ.Α.Φ.
Οι στάσεις των εκπαιδευτικών απέναντι στη συμπερίληψη
μαθητών με Δ.Α.Φ. στην Ελλάδα
Παράγοντες που επηρεάζουν τη στάση των εκπαιδευτικών
απέναντι στη συμπερίληψη παιδιών με Δ.Α.Φ.
Δημογραφικές μεταβλητές
Εκπαίδευση, γνώσεις, κατάρτιση και εξειδίκευση
Διδακτική εμπειρία και επαφή
Είδος αναπηρίας και σοβαρότητα
Άλλοι περιβαλλοντικοί και θεσμικοί παράγοντες
Συμπεράσματα
Σχολικές τάξεις φιλικές προς τον αυτισμό: Καλές πρακτικές,
δεξιότητες και μέθοδοι
Εισαγωγικά στοιχεία
Transform Autism Education
I. Δεξιότητες κατανόησης του παιδιού
II. Δεξιότητες που επενδύουν στις σχέσεις
III. Εκπαιδευτικές πρακτικές
IV. Διαμόρφωση υποστηρικτικού περιβάλλοντος
Άλλες μελέτες για τη δημιουργία φιλικών προς τον αυτισμό
σχολικών τάξεων
Συμπεράσματα
Καινοτόμες Τεχνολογίες στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Εισαγωγικά στοιχεία
Νέες τεχνολογίες και αυτισμός
Κινητές και φορετές τεχνολογίες
Η χρήση κινητών και φορετών τεχνολογιών στον αυτισμό
Τεχνολογικές Καινοτομίες στην Εκπαίδευση
Αυτισμός και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες
Παραδείγματα τεχνολογικών καινοτομιών για παιδιά με αυτισμό
Επίβλεψη παιδιών με αυτισμό
Μάθηση βασισμένη στο παιχνίδι για παιδιά με αυτισμό
Τα κοινωνικά ρομπότ στον αυτισμό
ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: Ζητήματα κλινικής πράξης για επαγγελματίες υγείας:
Μια διεπιστημονική προσέγγιση
Ο ρόλος της διεπιστημονικής ομάδας στη Διαταραχή Αυτιστικού
Φάσματος
Διεπιστημονική ομάδα: Εννοιολογικές διασαφηνίσεις και ορισμοί
Η διαδρομή της διεπιστημονικότητας στον χρόνο: Από την
αναγνώριση στην καθιέρωση
Η εκπαίδευση στη διεπιστημονικότητα
Προγράμματα εκπαίδευσης στη διεπιστημονική ομάδα
Διεπιστημονικότητα και Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Η αναγκαιότητα ύπαρξης της διεπιστημονικής ομάδας στη Δ.Α.Φ.
Επαγγελματίες που συμμετέχουν στη διεπιστημονική ομάδα
Ενδεικτικός κατάλογος με ειδικότητες που μπορεί να
συμμετέχουν τη διεπιστημονική ομάδα ενός παιδιού με Δ.Α.Φ.
Μοντέλο έξι βημάτων για τη σύσταση μιας διεπιστημονικής
ομάδας για ένα παιδί με Δ.Α.Φ.
Παράδειγμα εφαρμογής μοντέλου έξι βημάτων
Η λειτουργία της διεπιστημονικής ομάδας: καλές πρακτικές και
επίλυση προβλημάτων
Χαρακτηριστικά μιας «καλής» διεπιστημονικής ομάδας,
σύμφωνα με τα ίδια τα μέλη της
Τα 10 απαιτούμενα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μια
αποτελεσματική διεπιστημονική ομάδα
Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διεπιστημονική συνεργασία
επαγγελματιών που ασχολούνται με άτομα με Δ.Α.Φ.
Προκλήσεις της διεπιστημονικής ομάδας, σύμφωνα με τα ίδια τα μέλη της
Πιθανά ζητήματα απ’ όπου ανακύπτουν διαφωνίες ή/και συγκρούσεις
Στρατηγικές αντιμετώπισης διαφωνιών ή/και συγκρούσεων
Ειδικές κατηγορίες διεπιστημονικών ομάδων
Διεπιστημονικές ομάδες πρώιμης παρέμβασης
Διεπιστημονικές ομάδες σε σχολικά περιβάλλον
Εμπόδια και προβλήματα για τις σχολικές διεπιστημονικές ομάδες
Συμπεράσματα
Ο ρόλος του παιδιάτρου στη διάγνωση και διαχείριση της
Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος
Μετά τη διάγνωση τι;
Η οργάνωση του γενικού παιδιατρικού ιατρείου για τα παιδιά με Δ.Α.Φ.
Επίμετρο
Κλινικές παρεμβάσεις στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος:
Ο ρόλος του ψυχολόγου
Εισαγωγικά στοιχεία
Διαγνωστική αξιολόγηση
Αντιμετώπιση της βασικής συμπτωματολογίας της Δ.Α.Φ.
Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς (ABA)
Ολοκληρωμένες προσεγγίσεις στη θεραπεία του αυτισμού
με βάση τη μέθοδο ABA
Επίμονα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και
στην κοινωνική αλληλεπίδραση
Στρατηγικές που στηρίζονται στους συνομηλίκους
Στρατηγικές για την καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων
Αντιμετώπιση των διασπαστικών συμπεριφορών
Αξιολόγηση της προκλητικής συμπεριφοράς
Αξιολόγηση και αντιμετώπιση συννοσηροτήτων (ψυχικές
διαταραχές και διαταραχές ύπνου)
Παρεμβάσεις για το άγχος
Παρεμβάσεις για τα προβλήματα ύπνου
Πρώιμη παρέμβαση
Εισαγωγή στα μοντέλα πρώιμης παρέμβασης που βασίζονται στην ABA
Ολοκληρωμένα μοντέλα πρώιμης παρέμβασης για παιδιά με Δ.Α.Φ.
Εκπαίδευση και μάθηση
Μετάβαση στην ενήλικη ζωή
Παρεμβάσεις που απευθύνονται στην οικογένεια
Συμπεράσματα
Ο ρόλος της Λογοθεραπείας στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Κοινωνικότητα και κοινωνική αλληλεπίδραση
Η επικοινωνία των παιδιών με Δ.Α.Φ.
Βασικές αρχές λειτουργικής επικοινωνίας
Λογοπεδική Παρέμβαση
Λογοπεδική αξιολόγηση
Σχεδιασμός εξατομικευμένου θεραπευτικού προγράμματος
Ο Ρόλος του Λογοθεραπευτή στη σίτιση
Σύνοψη
Ο ρόλος της Εργοθεραπείας στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Εργοθεραπεία και τομείς έργου
Εργοθεραπευτικές παρεμβάσεις
Παρεμβάσεις για τις Διαταραχές Αισθητηριακής Επεξεργασίας
Διαταραχή Αισθητηριακής Ρύθμισης (Sensory Modulation Disorder)
Διαταραχή Αισθητηριακής Διάκρισης (Sensory Discrimination Disorder)
Κινητική Διαταραχή Αισθητηριακής Βάσης (Sensory-Based
Motor Disorder)
Διαταραχή Στασικού Ελέγχου
Αναπτυξιακή Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού (Δυσπραξία)
Παρεμβάσεις για τις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής (Δ.Κ.Ζ.)
και Σύνθετες Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής (Σ.Δ.Κ.Ζ.)
Το παιχνίδι και οι κοινωνικές δεξιότητες στην Εργοθεραπεία
Η συμβολή της Εργοθεραπείας στην εκπαίδευση και στην εργασία
Επίλογος
Ο ρόλος του Διατροφολόγου στα παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού
Φάσματος
Εισαγωγή
Διατροφικές ιδιαιτερότητες στα παιδιά με Δ.Α.Φ.
Διατροφική επιλεκτικότητα στα παιδιά με Δ.Α.Φ.
Συνήθεις ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά στα παιδιά με Δ.Α.Φ.
Η διατροφή ως θεραπευτική μέθοδος
O ρόλος της μικροχλωρίδας του εντέρου στις Δ.Α.Φ.
Συμπεράσματα διατροφικών παρεμβάσεων για τις Δ.Α.Φ.
Ο ρόλος της διατροφής κατά την ενδομήτρια ζωή στην
εκδήλωση της Δ.Α.Φ.
Οδηγίες διατροφής βάσει της διατροφικής κλεψύδρας
Στόχος διατροφικών παρεμβάσεων στις Δ.Α.Φ.
Πρακτικές διατροφικές συμβουλές για τους φροντιστές παιδιών με Δ.Α.Φ.
Στρατηγικές αύξησης της ποικιλίας του διαιτολογίου
Στρατηγικές μείωσης της κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων
Στρατηγικές μείωσης της διέγερσης κατά τη διάρκεια ενός γεύματος
Συμπεράσματα
Φαρμακευτικές επιλογές και παρεμβάσεις στη Διαταραχή
Αυτιστικού Φάσματος
Θεραπεία ευερεθιστότητας και επιθετικότητας
Αντιψυχωτικά
Χρήση αντιψυχωτικών μακράς δράσης
Θεραπεία διαταραχών διάθεσης, άγχους και επαναλαμβανόμενων
συμπεριφορών
Θεραπεία υπερκινητικότητας και απροσεξίας
Φαρμακευτική αντιμετώπιση διαταραχών ύπνου
Νεότερα ερευνητικά δεδομένα
Παράγοντες που ρυθμίζουν το γλουταμικό και το γ-αμινοβουτυρικό (GABA)
Ανοσοτροποποιητικές θεραπείες
Ωκυτοκίνη
Βαζοπρεσίνη
Μετφορμίνη
Τροφινετίδη
Λοβαστατίνη
Κανναβιδιόλη
Αναστολείς φωσφοδιεστεράσης
Σύνοψη
ΜΕΡΟΣ ΙV: Μετάβαση στην ενήλικη ζωή
Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος: Προκλήσεις και ζητήματα στην
ενήλικη ζωή
Εισαγωγικά στοιχεία
Μετάβαση από την εφηβική ηλικία στην ενήλικη ζωή
Βασικές δεξιότητες για τη μετάβαση στην ενηλικίωση
Μεταδευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση
Απασχόληση και εργασία
Σεξουαλικότητα και στενές σχέσεις
Διαβίωση
Ενήλικοι μεγαλύτερης ηλικίας με Δ.Α.Φ.
Συμπεράσματα
Ποιότητα ζωής ενήλικων ατόμων με Διαταραχή Αυτιστικού
Φάσματος
Ιστορική διαδρομή της έννοιας της Ποιότητας Ζωής
Τι συνιστά την Ποιότητα Ζωής: Ορισμός και διαστάσεις
Μέθοδοι μέτρησης της Ποιότητας Ζωής
Το ερωτηματολόγιο του Π.Ο.Υ. WHOQOL-100 & WHOQOL- BREF
Ποιότητα Ζωής στη Δ.Α.Φ.: Προκλήσεις και ζητήματα
Εργαλεία μέτρησης της Ποιότητας Ζωής στη Δ.Α.Φ.
Ευρέως χρησιμοποιούμενα εργαλεία για τη μέτρηση της
Ποιότητας Ζωής σε άτομα με Δ.Α.Φ.
Προβληματισμοί γύρω από τη μέτρηση της Ποιότητας Ζωής στη Δ.Α.Φ.
Παράγοντες που σχετίζονται με την Ποιότητα Ζωής ατόμων με Δ.Α.Φ.
Ηλικία
Φύλο
Σοβαρότητα
Κοινωνική Υποστήριξη και κοινωνική συμμετοχή
Ψυχικές διαταραχές και επίπεδα στρες
Προβλήματα συμπεριφοράς
Φαρμακευτική αγωγή
Αυτοδιάθεση και επίπεδο ανεξαρτησίας
Απασχόληση
Ελεύθερος χρόνος, δραστηριότητες αναψυχής και σωματική άσκηση
Γλωσσικές δεξιότητες και IQ
Άλλες μεταβλητές
Συμπεράσματα
ΜΕΡΟΣ V : Η οικογένεια των ατόμων με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Μεγαλώνοντας ένα παιδί με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος:
Επιπτώσεις στο οικογενειακό σύστημα, παρεμβάσεις και
ψυχοθεραπευτικές επιλογές γονέων
Εισαγωγικά στοιχεία
Το φορτίο της Δ.Α.Φ.: Στρεσογόνοι παράγοντες που
σχετίζονται με τη Δ.Α.Φ.
Ασαφής απώλεια (Ambiguous Loss)
Έλλειψη οικονομικών πόρων και ελεύθερου χρόνου
Διαταραχές συμπεριφοράς και ύπνου
Κοινωνικό στίγμα
Το φορτίο του φροντιστή
Επιπτώσεις της Δ.Α.Φ. σε άλλα μέλη της οικογένειας πλην της μητέρας
Επιπτώσεις στα αδέλφια
Επιπτώσεις στους πατέρες
Επιπτώσεις στους μητρικούς και πατρικούς γονείς
Κλίμακες εκτίμησης του φορτίου της Δ.Α.Φ.
Υποστήριξη, εκπαίδευση και θεραπεία γονέων παιδιών με Δ.Α.Φ.
Παρεμβάσεις που στοχεύουν στη συμπεριφορά
(Behaviorally Based Interventions)
Παρεμβάσεις που στοχεύουν στο συναίσθημα
(Emotionally Focused Interventions / Therapy–EFT)
Παρεμβάσεις που στοχεύουν στη δημιουργία νοήματος (making meaning)
Παρεμβάσεις που στοχεύουν στην εκπαίδευση γονέων (parent training)
Συμπεράσματα
Από τη θεωρία στην πράξη: Πρακτικές οδηγίες για γονείς,
φροντιστές, εκπαιδευτικούς και θεραπευτές
Εισαγωγικά στοιχεία
Γενικές οδηγίες σχετικά με συμπεριφορές που διευκολύνουν
και δυσκολεύουν το παιδί με Δ.Α.Φ.
Αισθητηριακές και γενικές στρατηγικές για παιδιά με Δ.Α.Φ.
Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής
Α. Ντύσιμο
Β. Προσωπική υγιεινή
Γ. Περιποίηση μαλλιών, κόψιμο, πλύσιμο
Δ. Χρήση τουαλέτας
Πρόσθετες προκλήσεις αναφορικά με το παιδί με Δ.Α.Φ.
Α. Στοματικές προκλήσεις
Β. Ύπνος
Γ. Λειτουργία χεριού
Προσαρμογή περιβάλλοντος
Προσαρμογή περιβάλλοντος σε εσωτερικούς χώρους
Προσαρμογή περιβάλλοντος σε εξωτερικούς χώρους
Θορυβώδη δημόσια περιβάλλοντα
Περπάτημα
Δραστηριότητες κήπου
Λειτουργική Επικοινωνία για Πρόσβαση στο Περιβάλλον
Παιχνίδι
Περιβάλλον παιχνιδιού
Δημιουργία ενός κοινωνικού οικογενειακού περιβάλλοντος
Το κοινωνικό και συναισθηματικό περιβάλλον
Σωματικό άγγιγμα
Προκλητική συμπεριφορά και περιβάλλον
Ασφάλεια στο σπίτι–Οικογενειακή ευθύνη
Νομικά ζητήματα σχετικά με τη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Νομική θεμελίωση των δικαιωμάτων και ελευθεριών του
ανθρώπου σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο
Νομική θεμελίωση των δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρίες
σε διεθνές επίπεδο
Η εφαρμογή της Σύμβασης στην Ελλάδα. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης
για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία
Η θεμελίωση των δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρίες
στο Σύνταγμα της Ελλάδος
Σύγχρονα πιλοτικά προγράμματα για Άτομα με Αναπηρίες
Α. Πιλοτικό πρόγραμμα Προσωπικού Βοηθού
Β. Πιλοτικό πρόγραμμα επιχορήγησης παρεμβάσεων προσβασιμότητας
Ειδικές διατάξεις για τα δικαιώματα των παιδιών με Διαταραχές
Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.)
Σύγχρονα πιλοτικά προγράμματα για την κοινωνικοποίηση
των παιδιών (και μετέπειτα ενηλίκων) με Δ.Α.Φ.
Α. Πιλοτικό Πρόγραμμα Πρώιμης Παρέμβασης
Β. Πιλοτικό πρόγραμμα υποστηριζόμενης απασχόλησης για άτομα με Δ.Α.Φ.
Επίλογος
Επίμετρο
Παράρτημα Ι
Παράρτημα ΙΙ
Παράρτημα ΙΙΙ
Διαγνωστικά Κριτήρια Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος κατά DSM-5
Επίπεδα βαρύτητας για Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος
Ευρετήριο όρων και ονομάτων
