Ρυθμός, Μουσική και Εγκέφαλος

Περιεχόμενα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Η Δομή του Ρυθμού:
Η Σημασία του Χρόνου στη Μουσική …………………………………………… 1
1.1 Ρυθμός, Χρόνος και Επικοινωνία στη Μουσική …………………………………………….. 1
1.2 Ο Ρυθμός στην Αισθητική Αντίληψη ……………………………………………………………. 4
1.3 Στοιχεία του Ρυθμού …………………………………………………………………………………… 7
1.4 Σύνοψη …………………………………………………………………………………………………….. 17
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Αισθητική και Ψυχοβιολογία ……………………………………………………………. 21
2.1 Το Mοντέλο του Berlyne: Μια Σύνδεση Μεταξύ Βιολογίας και
της Eμπειρίας της Tέχνης …………………………………………………………………………. 21
2.2 Οι Θεωρίες Τέχνης και Ψυχολογίας του Berlyne …………………………………………22
2.3 Πρώιμα Στοιχεία από την Ανθρωπολογία …………………………………………………….26
2.4 Ιστορική Εξέλιξη των Θεωρήσεων περί Αισθητικής …………………………………….29
2.5 Προς Ένα Νέο Παράδειγμα: Μια Νέα Προσέγγιση της Αισθητικής
στη Μουσική ……………………………………………………………………………………………..36
2.6 Ο Immanuel Kant και η Ψυχοβιολογία της Αισθητικής …………………………………40
2.7 Σύνοψη ………………………………………………………………………………………………………42
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Η Νευρoδυναμική του Ρυθμού ……………………………………………………….45
3.1 Ρυθμός και Xρονικότητα στη Mουσική ……………………………………………………….45
3.2 Διαδικασίες Ρυθμικού Συγχρονισμού …………………………………………………………46
3.3 Νευροφυσιολογικά και Νευροανατομικά Δεδομένα ……………………………………53
3.4 Εγκεφαλικοί και Μουσικοί Ρυθμοί στη Γνωστική Λειτουργία ……………………….63
3.5 Σύνοψη ………………………………………………………………………………………………………66

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
Βιοϊατρική Έρευνα στη Μουσική ………………………………………………….69
4.1 Εισαγωγή …………………………………………………………………………………………………..69
4.2 Μελέτες στην Κιναισθητική Αποκατάσταση ……………………………………………….70
4.3 Μελέτες στην Αποκατάσταση της Ομιλίας και του Λόγου …………………………..77
4.4 Μελέτες στη Γνωσιακή Αποκατάσταση ………………………………………………………83
4.5 Χρονισμός στη Μουσική και Χρονισμός στον Εγκέφαλο ……………………………..89
4.6 Μηχανισμοί που Διέπουν το Σκεπτικό των Βιοϊατρικών Εφαρμογών
του Ακουστικού Ρυθμού …………………………………………………………………………….94
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Ρυθμικά Καθοδηγούμενη Βελτιστοποίηση
του Κινητικού Ελέγχου ………………………………………………………………………..97
5.1 Εισαγωγή …………………………………………………………………………………………………..97
5.2 Εφαρμογή του Ρυθμικού Ακουστικού Ερεθίσματος σε Τρία Είδη Κίνησης …..98
5.2.1 Κίνηση Στόχευσης …………………………………………………………………………….98
5.2.2 Ρυθμική Κίνηση ………………………………………………………………………………100
5.2.3 Ρυθμικά Καθοδηγούμενη Βελτίωση της Κίνησης ……………………………. 101
5.3 Δύο Μελέτες Ρυθμικά Καθοδηγούμενης Κίνησης του Άνω Άκρου ……………..103
5.3.1 Ρυθμική Κινητική Προσέλκυση Άνω Άκρου σε Ασθενείς
με Εγκεφαλικό Επεισόδιο (Μελέτη 1) ………………………………………………104
5.3.2 Προσαρμογή σε Υποσυνείδητη Αλλαγή της Περιόδου
του Ακουστικού Ερεθίσματος (Μελέτη 2) ………………………………………..106
5.4 Το Υπόβαθρο Βελτιστοποίησης Κίνησης …………………………………………………..109
5.4.1 Η Σύνδεση Μεταξύ Ρυθμού και Κινητικής Συμπεριφοράς ………………..109
5.4.2 Ένα Κριτήριο Βελτιστοποίησης ……………………………………………………….111
5.4.3 Κινηματική Κίνησης σε Μία Διάσταση …………………………………………….. 113
5.5 Συνέπειες του Συγχρονισμού της Κίνησης ως προς το Ερέθισμα ……………….114
5.6 Μοντελοποίηση της Αντίληψης του Ρυθμικού Ερεθίσματος και
της Αντίστοιχης Παραγωγής Κινητικών Συμβάντων …………………………………. 121
5.7 Σύνοψη ……………………………………………………………………………………………………. 126
5.7.1 Η Υπεροχή της Περιόδου ……………………………………………………………….. 126
5.7.2 Βελτιστοποίηση της Κίνησης Βασισμένη στο Χρονισμό ………………….. 126

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Η Μουσική στη Θεραπεία και την Ιατρική:
Από τις Κοινωνικές Επιστήμες στη Νευροεπιστήμη ………. 131
6.1 Η Ιστορική Μετατόπιση Παραδείγματος ………………………………………………….. 131
6.2 Το Ορθολογικό Επιστημονικό Μοντέλο Διαμεσολάβησης …………………………134
6.2.1 Μοντέλα Μουσικής Απόκρισης ……………………………………………………….138

6.2.2 Μη Μουσικά Παράλληλα Μοντέλα ………………………………………………….148
6.2.3 Μοντέλα Διαμεσολάβησης: Η Επίδραση της Μουσικής
στη Συμπεριφορά …………………………………………………………………………..150
6.2.4 Μοντέλα Κλινικής Έρευνας …………………………………………………………….154
6.2.5 Σύνοψη …………………………………………………………………………………………..155
6.3 Η Εμφάνιση της Νευρολογικής Θεραπείας με Χρήση της Μουσικής …………156
6.4 Αρχές Νευρολογικής Αποκατάστασης ……………………………………………………..159
6.5 Το Μοντέλο Μετασχηματιστικού Σχεδιασμού στη Νευρολογική
Θεραπεία με Χρήση της Μουσικής …………………………………………………………..162
6.6 Σύνοψη …………………………………………………………………………………………………….168
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
Μουσική Νευρολογική Θεραπεία στην Κιναισθητική
Aποκατάσταση ……………………………………………………………………………………….169
7.1 Εισαγωγή …………………………………………………………………………………………………169
7.2 Τεχνικές Μουσικής Νευρολογικής Θεραπείας στην Κιναισθητική
Αποκατάσταση ……………………………………………………………………………………….. 170
7.3 Ρυθμική Ακουστική Διέγερση ………………………………………………………………….. 172
7.3.1 Επίδραση Θεραπευτικών Τεχνικών στη Λειτουργία του Εγκεφάλου
και της Συμπεριφοράς ……………………………………………………………………. 173
7.3.1.1 Ρυθμική Κινητική Προσέλκυση ……………………………………………. 173
7.3.1.2 Προετοιμασία της Ακουστικής – Κινητικής Οδού …………………. 174
7.3.1.3 Χρονοσημασμένη Καθοδήγηση της Περιόδου της Κίνησης … 175
7.3.1.4 Βαθμιδική Προσέλκυση του Οριακού Κύκλου Κίνησης ………… 175
7.3.2 Θεραπευτικό Πρωτόκολλο της Ρυθμικής Ακουστικής Διέγερσης ……. 177
7.3.2.1 Αξιολόγηση Κινητικής Απόδοσης: Το Παράδειγμα
της Βάδισης ……………………………………………………………………….. 177
7.3.2.2 Ρυθμική Προσέλκυση της Συχνότητας Συντονισμού
(Ιδιοσυχνότητας) ………………………………………………………………… 178
7.3.2.3 Διαμόρφωση της Συχνότητας της Ρυθμικής Ακουστικής
Διέγερσης ………………………………………………………………………….. 178
7.3.2.4 Προχωρημένη Εξάσκηση Προσαρμοστικής Βάδισης …………… 179
7.3.2.5 Βαθμιαία Εξασθένηση της Ρυθμικής Ακουστικής Διέγερσης .. 179
7.3.2.6 Επαναξιολόγηση των Παραμέτρων Βάδισης ………………………… 179
7.3.2.7 Πρόσθετα Ζητήματα ……………………………………………………………. 179
7.3.3 Πρακτικά Ζητήματα για την Εφαρμογή της Ρυθμικής Ακουστικής
Διέγερσης ………………………………………………………………………………………180
7.3.4 Σύνοψη των Θεραπευτικών Μηχανισμών της Ρυθμικής Ακουστικής
Διέγερσης ………………………………………………………………………………………184
7.4 Μοτιβική Αισθητηριακή Ενίσχυση …………………………………………………………….186

7.4.1 Αρχές Μοτιβικής Αισθητηριακής Ενίσχυσης ……………………………………186
7.4.1.1 Χωρική Καθοδηγητική Σήμανση (Χωροσήμανση) …………………188
7.4.1.2 Χρονική Καθοδηγητική Σήμανση (Χρονοσήμανση) ………………190
7.4.1.3 Ρυθμική Καθοδήγηση της Μυϊκής Ενεργοποίησης ……………….193
7.4.2 Πρακτικά Ζητήματα κατά την Εφαρμογή της Μοτιβικής
Αισθητηριακής Ενίσχυσης ………………………………………………………………194
7.5 Θεραπευτική Οργανική Μουσική Εκτέλεση ……………………………………………..195
7.5.1 Αρχές της Θεραπευτικής Οργανικής Μουσικής Εκτέλεσης ………………195
7.5.1.1 Παραδοσιακή έναντι Μη Παραδοσιακής Θεραπευτικής
Οργανικής Μουσικής Εκτέλεσης …………………………………………198
7.5.1.2 Προσαρμογή Μουσικού Εξοπλισμού ……………………………………199
7.5.1.3 Μουσικά Ζητήματα και Εφαρμογή Τεχνικών Θεραπευτικής
Οργανικής Μουσικής Εκτέλεσης …………………………………………199
7.6 Οδηγός για Θεραπευτικές Εφαρμογές: Στόχοι Κιναισθητικής Εξάσκησης ..202
7.6.1 Αναλυτικά Παραδείγματα Εξάσκησης Βάδισης ……………………………….204
7.6.1.1 Αρχικό Επίπεδο Εφαρμογής: Προετοιμαστική Εξάσκηση
Βάδισης ………………………………………………………………………………204
7.6.1.2 Μεσαίο Επίπεδο Εφαρμογής: Κυρίως Εξάσκηση βάδισης …….207
7.6.1.3 Υψηλό Επίπεδο Εφαρμογής: Προχωρημένη Εξάσκηση
Βάδισης ………………………………………………………………………………207
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8
Μουσική Νευρολογική Θεραπεία στην
Αποκατάσταση του Λόγου και της Ομιλίας …………………………..209
8.1 Εισαγωγή …………………………………………………………………………………………………209
8.2 Θεραπεία Μελωδικού Επιτονισμού ………………………………………………………….. 210
8.3 Μουσική Διέγερση της Ομιλίας ……………………………………………………………….. 213
8.4 Ρυθμική Καθοδήγηση Ομιλίας …………………………………………………………………. 215
8.5 Θεραπεία Φωνητικού Επιτονισμού …………………………………………………………… 217
8.6 Στοματοκινητικές και Aναπνευστικές ασκήσεις ……………………………………….. 218
8.7 Αναπτυξιακή Εκπαίδευση Ομιλίας και Λόγου μέσω της Μουσικής ……………. 219
8.8 Θεραπευτικό Tραγούδι …………………………………………………………………………….221
8.9 Εκπαίδευση Συμβολικής Επικοινωνίας μέσω της Μουσικής ………………………223
8.10 Μουσική Νευρολογική Θεραπεία και Προβλήματα Ακοής …………………………224
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Μουσική Νευρολογική Θεραπεία στη Γνωστική
Αποκατάσταση ……………………………………………………………………………………….227
9.1 Αρχές Γνωστικής Αποκατάστασης ……………………………………………………………227
9.1.1 Θεμελιώδεις Αρχές …………………………………………………………………………229

9.1.2 Θεραπευτικές Αρχές ………………………………………………………………………230
9.1.3 Αρχές Αποτελεσμάτων ……………………………………………………………………233
9.1.4 Αρχές Αποκατάστασης της Προσοχής ……………………………………………234
9.1.5 Αρχές Αποκατάστασης της Μνήμης ………………………………………………..236
9.1.6 Αρχές Αποκατάστασης της Εκτελεστικής Λειτουργίας ……………………238
9.1.7 Αρχές της Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης …………………………………..240
9.2 Εφαρμογή των Αρχών Γνωστικής Αποκατάστασης στη Νευρολογική
Θεραπεία Μέσω της Μουσικής …………………………………………………………………243
9.3 Εστίαση Γνωστικής Αποκατάστασης ………………………………………………………..249
9.3.1 Εκπαίδευση Ακουστικής Προσοχής και Αντίληψης ………………………….250
9.3.2 Εκπαίδευση Μνήμης ………………………………………………………………………. 251
9.3.3 Εκπαίδευση Εκτελεστικής Λειτουργίας …………………………………………..252
9.3.4 Εκπαίδευση Ψυχοκοινωνικής Συμπεριφοράς …………………………………..252
9.4 Αποκατάσταση Προσοχής με Χρήση του Μοντέλου Μετασχηματιστικού
Σχεδιασμού ……………………………………………………………………………………………..252
9.4.1 Αξιολόγηση Γνωστικών Λειτουργιών ……………………………………………….254
9.4.2 Στοχοθέτηση Γνωστικής Αποκατάστασης ……………………………………….255
9.4.3 Εκπαίδευση Γνωστικής Αποκατάστασης Χωρίς Χρήση Μουσικής…….256
9.4.4 Εκπαίδευση Γνωστικής Αποκατάστασης Μέσω της Μουσικής …………256
9.5 Μεταφορά Στρατηγικών Γνωστικής Αποκατάστασης στην Καθημερινή
Ζωή ………………………………………………………………………………………………………. 258
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Παράρτημα Α: Η Προσοχή ……………………………………………………………………………259
Παράρτημα Β: Βελτίωση των Δεξιοτήτων Προσοχής και Συγκέντρωσης ……….261
Παράρτημα Γ: Νευρολογική Θεραπεία μέσω μουσικής στη Γνωστική
Αποκατάσταση-Εστιασμένη Προσοχή …………………………………..253
Παράρτημα Δ: Νευρολογική Θεραπείας μέσω μουσικής στη Γνωστική
Αποκατάσταση-Επιλεκτική Προσοχή …………………………………….265
Παράρτημα Ε: Νευρολογική Θεραπεία μέσω μουσικής στη Γνωστική
Αποκατάσταση-Διατηρούμενη Προσοχή ……………………………….267
Παράρτημα ΣΤ: Νευρολογική Θεραπεία μέσω μουσικής στη Γνωστική
Αποκατάσταση-Εναλλασσόμενη Προσοχή ……………………………269
Παράρτημα Ζ: Νευρολογική Θεραπεία μέσω μουσικής στη Γνωστική
Αποκατάσταση-Διαμοιρασμένη Προσοχή …………………………….. 271
Παράρτημα Η: Προσοχή: Εργασίες για το Σπίτι ……………………………………………..273
Παράρτημα Θ: Σύντομη Περιγραφή των Δοκιμασιών Ψυχοκοινωνικής
Συμπεριφοράς του Πίνακα 9.1 ………………………………………………..275
Bιβλιογραφία 279
Ευρετήριο 295